Opioid Nedir?
Santral sinir sistemi ve diğer dokularda bulunan spesifik reseptörlere bağlanarak etki eden, primer olarak analjezi amaçlı kullanılan, doğal (morfin) veya sentetik yapıda ajanlardır. Opioidler, haşhaştan elde edilen bir , grubudur. Öncelikle analjezik (ağrı kesici) olarak kullanılırlar. Ağrı kesici özelliğinin yanı sıra çoğu opioidler; mutluluk, coşku ve yatışma hissi verir. Opioidler, afyon bitkisinden (elde edilir. En önemli doğal opioid morfindir, ağır ve süreğen ağrılarda oldukça etkilidir ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Uzmanlara göre son zamanlarda kanserle ilgili olmayan kronik ağrılara nadiren opioidler reçete edilmektedir. Opioid Nedir? Vücutta morfin gibi etki gösteren kimyasal maddelerdir. Ana kullanım amaçları analjezidir. Bu ajanlar merkezi sinir sistemindeki ve gastrointestinal sistemdeki opioid reseptörlerine bağlanarak etki gösterirler. Bu bağlanma sonucu hem istenen hem de istenmeyen etkiler oluşur.Diğer yan etkileri; öksürük baskılama ve kabızlıktır – opioid bağımlıları maddeyi genellikle bu rahatsızlıkları iyileştirmek için kullanırlar. Doğrudan haşhaştan elde edilen ilaçların yanı sıra opioid terimi vücuttaki aynı reseptörlerde etkili olan ve hemen hemen aynı etkilere neden olan diğer sentetik ağrı kesiciler için de kullanılmaktadır. Tam anlamıyla doğru olmasa da sentetik ve yarı sentetik ilaçlar bazen opiatlar olarak da anılmaktadır. Bunların uyumak, uyuşukluk veya sersemlik anlamına gelen “narko” kökünden gelen narkotikler olarak adlandırılması daha uygundur. Beş çeşit narkotik sınıfı vardır: Gerçek opiatlar Morfin, kodein Yarı sentetikler Hidrokodon, Oksikodon, Eroin Tam sentetikler Fentanil, Metadon Opioidler santral sinir sistemini eksite ya da deprese edebilirler. Santral sinir sisteminin depresyonu klinik olarak analjezi, solunum ritminde değişiklik, şuur düzeyinde değişiklik ve EEG değişiklikleri şeklinde ortaya çıkar. Uyarıcı etkiler ise miyozis, bulantı ve kusmadır. Tüm eksojen verilen opioidler analjezik etkilerini, endojen opioid nörotransmitterlerin spesifik reseptörlerde oluşturdukları etkileri taklit ederek meydana getirirler. Ağrı tedavisi gören hastalar opioidlerin etkisi ile sıcaklık hissi, iyilik hali, uyuşukluk ve öfori şeklinde duygular tanımlamaktadır. Bu ruh halinde ve çevreyi algılamada oluşan değişikliklerin limbik sistem tarafından yönetildiği düşünülmektedir. Opioidler kronotrop ve inotrop etkilerinin yanısıra periferik vasküler değişikliklere de neden olur. Medulladaki vagal çekirdeğin uyarılması ile doza bağlı bradikardi oluştururlar. Bu etki atropin ile bloke edilebilir. Meperidin, atropine yapısal benzerlik gösterdiği için taşikardi oluşturabilir. Alınan Dersler Her zaman böyle değildi. 1980 lerin sonlarından 2000 li yılların başlarına kadar doktorlar çoğu hastanın kronik ağrı tedavisinde opioidler kullanmakta idiler. Yüksek oranda bağımlılık yapan ilaçların sadece reçete ile alındığında hastaların bağımlı olmayacaklarına inanıyorlardı. Bu düşüncenin yanlış olduğu kısa sürede kanıtlandı. Gerçek ortaya çıktı ve yıllar içinde opioidlere bağımlılığın çok hızlı geliştiği anlaşıldı. O zamandan beri alınan sonuçlar ana başlıklar altında sıralandı.
Birkaç örnek vermek gerekirse:
- Draje üreticileri ya da opioidleri kar amaçlı dağıtan firmalar hızla türemekte ve daha sonra da batmaktalar.
- Eroin bağımlılık oranı arttı. Neden? Bağımlılar fiyatı nedeniyle ya da üretici firmanın kapanması yüzünden daha ucuz olan bu opioide yönelmekteler.
- Diğer olumsuzluklar Bu güçlü ağrı kesiciler sadece yüksek oranda bağımlılık yapmazlar.
Aynı zamanda:
Ağrının uzun süreli giderilmesini sağlamazlar. Hastalar yüzde 20- 30 oranında rahatlıyorlarsa şanslılar. İlacın etkisinin artması ve genel durumun iyileşmesi oranı daha düşük.
İstenmeyen yan etkileri vardır. Zayıf bağışıklık sistemi, hormon dengesizlikleri, solunum depresyonu, sedasyon ve kabızlık sadece birkaç tanesi. Bazı hastalarda ise opioidler ağrıyı daha kötü hale getirir. Bu ilaçların ne zaman kullanılması uygundur? Opioidler kısa süreli ağrıların tedavisinde en iyisidirler. Kronik ağrı için, sadece diğer tedavilere yanıt vermeyen kanser ağrılarında reçete edilirler. O zaman bile düşük dozda kullanılırlar. Ayrıca eğer hastanın sadece ağrı düzeyi değil genel fonksiyonu ilerlediğinde bu ilaçlara devam edilebilir. Opioidleri uzun süre alırsanız Bu ağrı kesicileri uzun süre kullanırsanız bir ağrı uzmanına görünmelisiniz. Ağrınızın sebebini yeniden değerlendirebilir. İdrar yolları enfeksiyonu için antibiyotik kullanıyorsunuz ama enfeksiyonunuz geçmiyorsa, antibiyotikleri bırakmalı ve başka bir tedavi denemelisiniz. Opioidler ve kronik ağrılar için de aynısı geçerlidir. Ağrı uzmanları size, daha az yan etkisi olan, daha başarılı başka bir dizi tedavi önerebilir. Opioid Kullanımına Bağlı Yan Etkiler Nelerdir? Opioidler birçok farmakolojik farklılıklar gösterirler, fakat en önemli ortak özellikleri yan etkilere neden olmalarıdır. Tedavide hedef; bu ajanların analjezik etkisi ile yan etkileri arasında doğru bir denge kurularak, en az yan etki ile ağrısızlığın sağlanması ve yaşam kalitesinin artırılmasıdır. Yan etkiler kullanılan opioide, uygulama yoluna, doza ve hastanın kişisel ve genetik farklılığına bağlı olarak değişir. Yan etkilerin tedavisinde 4 genel yaklaşım vardır: -Doz azaltılması; Opioid dozu azaltıldığında ağrı kontrolünün kaybolmaması için, nonopioid/adjuvan analjezikler ilave edilmeli ve/veya girişimsel yöntemler uygulanmalıdır.
- Yan etkilerin semptomatik tedavisi: Semptomatik ajanlar yan etkilerin önlenmesinde veya tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
- Uygulama yolunun değiştirilmesi: Yan etkilere göre uygulama yolu değiştirilebilir. Örneğin, Transdermal fentanil oral morfine göre daha az konstipasyon yapar .
- Opioidin değiştirilmesi: Tolere edilemeyen yan etkilerin ortaya çıktığı durumlarda alternatif bir opioidin kullanılması ile yan etkiler azalıp, etkili ve güvenli bir analjezi sağlanabilir.
